Borsalar ve Saklama Hizmetleri (Custody) Nedir? Ne İçin Kullanılır?

Kripto para ekosisteminde borsalar ve saklama hizmetleri (custody), kullanıcıların dijital varlıklarını alıp satmalarını, yönetmelerini ve güvenle saklamalarını sağlayan temel altyapılardır. Borsalar daha çok ticaret ve likidite, custody ise güvenli saklama ve koruma işlevi görür.

İlginizi Çekebilir: MPC (Multi-Party Computation) Cüzdanlar Nedir? Kimler Kullanır?

Kripto Para Borsaları

Kripto borsaları, kullanıcıların Bitcoin, Ethereum ve diğer kripto varlıkları fiat para veya başka kripto paralarla alıp satmalarını sağlayan dijital platformlardır.

Türleri

Merkezi Borsalar (CEX – Centralized Exchanges)

Örnek: Binance, Coinbase, Kraken.
İşlemler merkezi bir otorite üzerinden yürütülür.
Kullanıcı fonları borsanın cüzdanlarında tutulur.
Avantaj: Yüksek likidite, kullanıcı dostu arayüz, hızlı işlem.
Dezavantaj: Güvenlik riski (borsa hack’leri), fonların kontrolü borsadadır.

Merkeziyetsiz Borsalar (DEX – Decentralized Exchanges)

Örnek: Uniswap, PancakeSwap, dYdX.
İşlemler akıllı sözleşmeler üzerinden doğrudan kullanıcı cüzdanları arasında gerçekleşir.
Avantaj: Fonların kontrolü tamamen kullanıcıda kalır, şeffaflık yüksektir.
Dezavantaj: Daha düşük likidite, teknik bilgi gerektirebilir.

Fonksiyonları

Kripto-kripto ve kripto-fiat işlemler
Vadeli işlemler ve türev ürünler
Staking, launchpad, lending gibi ek hizmetler

Saklama Hizmetleri (Custody)

Custody hizmetleri, kripto varlıkların güvenli bir şekilde saklanması için sunulan çözümlerdir. Özellikle büyük yatırımcılar, kurumsal fonlar ve borsalar için geliştirilmiştir.

Türleri

Self-Custody (Kendi Saklaman)

Kullanıcı, özel anahtarlarını kendi yönetir.
Örnek: Donanım cüzdanları (Ledger, Trezor).
Avantaj: Tam kontrol.
Dezavantaj: Anahtar kaybolursa geri dönüş yok.

Third-Party Custody (Üçüncü Taraf Saklama)

Profesyonel saklama şirketleri kullanıcı adına varlıkları korur.
Örnek: Coinbase Custody, Fireblocks, Anchorage.
Avantaj: Profesyonel güvenlik, sigorta, kolay kullanım.
Dezavantaj: Fonlar üçüncü tarafa emanet edilir.

Custody Yöntemleri

Hot Wallet Custody: İnternete bağlı cüzdanlarda saklama, hızlı erişim sağlar ama saldırı riski yüksektir.
Cold Wallet Custody: İnternete bağlı olmayan cihazlarda saklama, çok güvenlidir ama erişim daha yavaştır.
MPC (Multi-Party Computation) Custody: Özel anahtar tek bir yerde tutulmaz, parçalara bölünür. Yeni nesil güvenlik çözümüdür.

Borsalar ve Custody Hizmetlerinin Önemi

Güvenlik

Borsalar işlem kolaylığı sağlarken, custody hizmetleri varlık güvenliğini garanti eder.
Özellikle büyük fon yöneticileri için sigortalı saklama çözümleri kritik önemdedir.

Kurumsal Yatırımcılar için Giriş Noktası

Yasal olarak birçok fon, varlıklarını üçüncü taraf custody olmadan tutamaz.
Custody sağlayıcıları regülasyonlara uygun güvenli yapı sunar.

Likidite ve Ticaret

Custody ile güvenli saklama sağlanırken, borsalar yüksek likiditeyle alım-satımı mümkün kılar.
Birçok borsa kendi custody hizmetlerini de entegre etmiştir.

Avantajlar

Borsalar: Hızlı işlem, yüksek likidite, kullanıcı dostu deneyim.
Custody: Yüksek güvenlik, sigorta, kurumsal uyumluluk.
Birlikte Kullanım: Kullanıcı hem al-sat işlemleri yapabilir hem de varlıklarını güvenle saklayabilir.

Dezavantajlar

Merkezi Borsalar: Hack ve iflas riski (örneğin FTX vakası).
Self-Custody: Anahtar kaybı durumunda varlıkların geri alınamaması.
Üçüncü Taraf Custody: Fon kontrolü kullanıcıda değil, hizmet sağlayıcıdadır.

Örnekler

Coinbase Custody: ABD merkezli, regülasyona uyumlu kurumsal custody hizmeti.
Fireblocks: MPC tabanlı güvenli transfer ve custody platformu.
Binance Custody: Borsa entegrasyonlu custody çözümü.
Anchorage Digital: ABD’de bankacılık lisansı almış bir custody sağlayıcısı.

Gelecek Perspektifi

Daha Sıkı Regülasyon: Özellikle kurumsal yatırımcıların girişinde custody hizmetleri zorunlu hale geliyor.
MPC ve Akıllı Sözleşme Tabanlı Custody: Yeni nesil çözümler fon güvenliğini artıracak.
Borsa-Custody Entegrasyonu: Kullanıcılar için tek platform üzerinden hem alım-satım hem de güvenli saklama imkanı yaygınlaşacak.

Kripto ekosisteminde borsalar ticaretin kalbini oluştururken, custody hizmetleri fonların güvenliği için temel yapı taşıdır. Özellikle kurumsal yatırımcılar için custody olmadan borsaların işlevi sınırlı kalır. Gelecekte borsa-custody entegrasyonu ve regülasyon uyumlu saklama çözümleri, kripto finansın ana omurgasını şekillendirecektir.