Teminatlı Borç Pozisyonu (Collateralized Debt Position – CDP) Nedir? Ne İçin Kullanılır?

Merkeziyetsiz Finans (DeFi), kripto varlıkların yalnızca alınıp satıldığı bir alan olmaktan çıkıp finansal ürünler ve kredi mekanizmaları sunan bir ekosisteme dönüşmüştür. Bu ekosistemde en çok kullanılan kavramlardan biri Teminatlı Borç Pozisyonu (Collateralized Debt Position – CDP)’dir. CDP’ler, kullanıcıların sahip oldukları varlıkları satmadan likidite elde etmesine imkân tanır. En bilinen örneği, MakerDAO protokolündeki DAI stablecoin’in oluşturulma sürecidir.

İlginizi Çekebilir: Yüzde 51 Saldırısı (51% Attack) Nedir? Ne İçin Kullanılır?

CDP’nin Temel Mantığı

CDP, bir kullanıcının kripto varlıklarını akıllı kontratlar aracılığıyla kilitleyerek (teminat olarak) karşılığında sabit değerli bir varlık veya borç almasıdır.

Örneğin:

Bir kullanıcı elindeki ETH’yi CDP’ye kilitler.
Protokol, belirli bir teminat oranına göre kullanıcıya DAI (veya başka bir stablecoin) basar.
Kullanıcı bu DAI’yi piyasada kullanabilir.
Borcunu geri öder ve teminatını geri alır.

Nasıl Çalışır?

Teminat Yatırma (Collateralization): Kullanıcı, ETH, BTC veya başka bir token’ı CDP’ye yatırır.

Borç Oluşturma (Debt Creation): Yatırılan teminata karşılık belirlenen oranda stablecoin veya kredi çıkarılır. Örneğin, %150 teminat oranıyla 150 USD değerinde ETH yatıran kullanıcı en fazla 100 USD değerinde stablecoin alabilir.

Faiz ve Ücretler (Stability Fee): Kullanıcının aldığı borca karşılık sistem belirli bir ücret uygular. Bu ücret genellikle stablecoin üzerinden ödenir.

Teminat Oranı ve Likidasyon: Eğer teminatın değeri düşer ve minimum teminat oranının altına inerse, pozisyon tasfiye edilir.

Tasfiye durumunda, teminatın bir kısmı satılarak borç kapatılır, kalan kısım kullanıcıya iade edilir.

Borcun Kapatılması: Kullanıcı aldığı stablecoin’i geri öder ve teminatını geri alır.

CDP’nin Avantajları

Varlık Satmadan Likidite: Yatırımcı elindeki ETH gibi varlıkları satmadan nakit akışı sağlar.
DeFi Ekosisteminde Kullanım: CDP’den alınan stablecoin’ler başka protokollerde stake edilebilir, borç verilebilir veya işlem yapılabilir.
Merkeziyetsiz Kredi Modeli: Banka veya aracı olmadan, tamamen akıllı kontratlarla güvence altına alınır.
Esneklik: Kullanıcı istediği zaman borcunu kapatabilir.

CDP’nin Riskleri

Tasfiye Riski: Piyasa düşüşlerinde teminatın değeri hızla azalabilir, bu durumda pozisyon tasfiye edilerek kullanıcı zarara uğrar.
Yüksek Teminat Gereksinimi: Genellikle %150–%200 arasında teminat oranı istenir, bu da verimsiz sermaye kullanımına yol açabilir.
Stablecoin Dengesizliği: CDP sistemleri stablecoin basımına dayanır. Aşırı borçlanma, stablecoin fiyatının sabitliğini bozabilir.
Akıllı Kontrat Riskleri: Akıllı kontratlardaki güvenlik açıkları kullanıcı varlıklarını tehlikeye sokabilir.

CDP Kullanım Alanları

Stablecoin Üretimi: MakerDAO’nun DAI stablecoin’i tamamen CDP sistemi üzerine kuruludur.
DeFi Borçlanma: Kullanıcılar varlıklarını kilitleyerek başka kripto varlıklar elde edebilir.
Likidite Sağlama: CDP’den elde edilen stablecoin, diğer DeFi protokollerinde pasif gelir elde etmek için kullanılabilir.
Vergi Avantajı: Bazı ülkelerde varlık satmak yerine CDP üzerinden borç almak, vergisel açıdan daha avantajlı olabilir.

Örnek Senaryo

Ali’nin elinde 10 ETH var (her biri 3.000 USD, toplam 30.000 USD).
Ali, bu ETH’yi CDP’ye yatırır.
Protokol, %150 teminat oranı ile maksimum 20.000 DAI borç almasına izin verir.
Ali, 15.000 DAI borç alır ve bunu başka yatırımlarda kullanır.
ETH fiyatı düşerse ve teminat değeri 22.500 USD’nin altına inerse, pozisyon tasfiye edilir.

CDP’nin Tarihsel Önemi

MakerDAO (2017): CDP kavramını popülerleştirdi. Kullanıcılar ETH yatırarak DAI üretebildi.
DeFi Patlaması (2020–2021): CDP tabanlı stablecoin sistemleri DeFi’nin büyümesinde kritik rol oynadı.
Gelişen Alternatifler: Aave, Compound gibi protokoller CDP mantığını farklı mekanizmalarla geliştirdi.

CDP ve Modern DeFi

Bugün CDP’ler yalnızca ETH değil, farklı kripto varlıklarla da çalışır. Ayrıca bazı projeler çoklu teminat (multi-collateral) sistemleri geliştirmiştir. Bu sayede kullanıcılar tek bir varlık yerine çeşitli token’ları teminat olarak kullanabilir.

Teminatlı Borç Pozisyonu (CDP), DeFi’nin kalbinde yer alan bir mekanizmadır. Kullanıcılara kripto varlıklarını satmadan likidite elde etme imkânı tanır, ancak yüksek teminat gereksinimi ve tasfiye riski gibi zorluklar barındırır. CDP’ler, stablecoin üretiminden borçlanmaya, likidite sağlamadan yatırım çeşitlendirmeye kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir ve DeFi ekosisteminin büyümesinde temel rol oynamaya devam etmektedir.