Transactions Per Second(Saniye Başına İşlem) (TPS) Nedir? Nerede Kullanılır?

Transactions Per Second (TPS), bir blockchain ağının saniye başına kaç adet işlemi (transaction) başarıyla gerçekleştirebildiğini gösteren bir ölçü birimidir. Bu metrik, özellikle performans, ölçeklenebilirlik ve ağ verimliliği açısından kritik öneme sahiptir. Bir ağın TPS değeri ne kadar yüksekse, o kadar çok işlemi gecikme yaşamadan işleyebilir.

İlginizi Çekebilir: Pseudonymous (Takma İsim) Nedir? Ne İçin Kullanılır?

TPS Neden Önemlidir?

Blockchain ağları üzerinde yapılan her işlem, madenciler veya doğrulayıcılar tarafından işlenir ve bloklara yazılır. Bu işlemlerin hızlı ve güvenli bir şekilde yapılması, özellikle yoğun kullanım dönemlerinde kullanıcı deneyimini doğrudan etkiler. TPS’nin önemi şu alanlarda öne çıkar:

Kullanıcı Deneyimi: Düşük TPS, ağ tıkanıklığına ve yüksek işlem ücretlerine yol açar.
Rekabet: Geleneksel ödeme sistemleri (Visa, Mastercard gibi) ile rekabet edebilmek için yüksek TPS gereklidir.
DApp Kullanımı: Merkeziyetsiz uygulamaların (DeFi, NFT platformları vb.) sorunsuz çalışması için yüksek TPS önemlidir.

TPS Nasıl Hesaplanır?

TPS genellikle şu şekilde hesaplanır:

TPS = Toplam İşlem Sayısı / Toplam Süre (saniye cinsinden)

Örneğin, bir blockchain ağı 10 saniyede 500 işlem gerçekleştiriyorsa:

TPS = 500 / 10 = 50 TPS

Bu değer anlık olarak ölçülebileceği gibi, uzun vadeli ortalama TPS değeri de sistem performansı

Gerçek TPS vs Teorik TPS

Teorik TPS: Bir ağın ideal koşullar altında ulaşabileceği maksimum işlem sayısıdır.
Gerçek TPS: Gerçek dünya koşullarında, yoğunluk, doğrulama süreleri, ağ trafiği ve teknik kısıtlamalar göz önünde bulundurularak ölçülen ortalama değerdir.

Teorik TPS genellikle reklam amaçlı kullanılır, ancak ağın gerçek performansını yansıtmaz.

Farklı Blockchain’lerin TPS Değerleri

Bitcoin: Ortalama 7 TPS (blok süresi ~10 dakika)
Ethereum (L1): Yaklaşık 15–30 TPS
Solana: 2.000’den fazla teorik TPS, pratikte 300–1.000 arası
Polygon: 65.000 TPS’ye kadar çıkabilir (zkEVM varyantları dahil)
Visa: ~24.000 TPS (karşılaştırma amacıyla)

TPS ile İlişkili Zorluklar

Blok Boyutu ve Blok Süresi: Daha kısa blok süresi ve büyük blok boyutları daha yüksek TPS sağlar, ancak güvenlik ve merkezileşme risklerini artırabilir.
Ağ Genişlemesi: Katılımcı sayısı arttıkça doğrulama süresi de uzayabilir.
Veri Saklama ve Senkronizasyon: Yüksek TPS, düğümlerde daha fazla veri yükü oluşturur, bu da veri senkronizasyonunu zorlaştırabilir.
Merkeziyetsizlik Dengesi: TPS’yi artırmak için yapılan optimizasyonlar, merkeziyetsizlikten taviz verme riski doğurabilir.

TPS'yi Artırma Yöntemleri

Katman 2 Çözümleri: Rollup (zk-rollup, optimistic rollup), sidechain gibi teknolojilerle Ethereum gibi ağların TPS kapasitesi artırılır.
Sharding (Parçalama): Veritabanının parçalara ayrılmasıyla işlemler paralel olarak yürütülür.
Yeni Konsensüs Mekanizmaları: Proof-of-History (Solana), DAG yapıları (Fantom, IOTA) gibi yeni modellerle yüksek TPS sağlanır.

TPS vs Diğer Ölçütler

TPS tek başına yeterli değildir. Bir blockchain ağını değerlendirirken aşağıdaki metriklerle birlikte düşünülmelidir:

Finality Time (Sonuçlanma Süresi): Bir işlemin geri döndürülemez hale gelmesi için geçen süre
Latency (Gecikme): İşlemin ağa gönderilmesinden blok içinde onaylanmasına kadar geçen süre
Throughput (İşlem Kapasitesi): TPS x Ortalama İşlem Boyutu

TPS’nin Yanıltıcı Olabileceği Durumlar

Bazı projeler TPS değerlerini artırmak için anlamlı olmayan işlemler üretir ya da işlemleri parçalara bölerek sayıyı şişirir. Bu nedenle TPS verileri, bağlamından kopuk şekilde değerlendirilmemelidir. Gerçek dünya kullanımı, gaz ücretleri, kullanıcı sayısı ve ağ kararlılığı gibi unsurlar birlikte analiz edilmelidir.

Gelecekte TPS’nin Rolü

Web3 uygulamalarının kitlesel benimsenmesi için TPS’nin artırılması elzemdir. Ancak, sürdürülebilirlik, merkeziyetsizlik ve güvenlik üçlüsüyle dengelenmiş bir TPS artışı, uzun vadeli başarının anahtarıdır. Bu nedenle, Layer 2 teknolojilerinin, yeni konsensüs sistemlerinin ve hibrit mimarilerin TPS konusunda belirleyici rol oynayacağı öngörülmektedir.

TPS, bir blockchain’in ne kadar işlem gücüne sahip olduğunu gösteren önemli bir göstergedir. Ancak bu metrik, ağın tüm performansını ölçmek için tek başına yeterli değildir. TPS’nin yanı sıra güvenlik, merkeziyetsizlik ve sürdürülebilirlik de birlikte değerlendirilmelidir. Özellikle Web3’ün geleceğinde TPS optimizasyonu kadar doğru mimari seçimleri de hayati önemdedir.