Unpermissioned Ledger(İzin Gerektirmeyen Defter) Nedir? Ne İçin Kullanılır?

Unpermissioned Ledger (İzinsiz Defter), katılımın tamamen açık olduğu, herkesin düğüm çalıştırabildiği, işlem gönderebildiği ve defterdeki verileri doğrulayabildiği bir blok zinciri yapısını ifade eder. Bu tür defterlerde kimseye özel izin verilmesine gerek yoktur; herkes eşit haklara sahiptir. Unpermissioned Ledger’lar, merkeziyetsizliğin ve açıklığın en saf halini yansıtır.

İlginizi Çekebilir: Core Wallet (Çekirdek Cüzdan) Nedir?

Temel Özellikler

Açık Katılım: Herkes ağa katılabilir; bir node (düğüm) çalıştırmak veya madenci/validator olmak için izne gerek yoktur.
Şeffaflık: Tüm işlemler ve bloklar herkes tarafından görüntülenebilir. Veri yapısı kamusaldır.
Merkeziyetsizlik: Ağ, tek bir yönetici otoriteye bağlı değildir. Konsensüs, tüm ağ katılımcılarının oybirliği veya oy çokluğu ile sağlanır.
Sansür Direnci: İşlemler ağ üzerinde kimse tarafından durdurulamaz veya engellenemez.
Takma İsimli (Pseudonymous) Yapı: Katılımcılar gerçek kimliklerini ifşa etmek zorunda değildir.

Çalışma Mekanizması

Unpermissioned Ledger’lar genellikle aşağıdaki adımlarla çalışır:

Yeni İşlem Oluşturulması: Her kullanıcı işlem yapabilir. Bu işlem, ağa yayınlanır.
İşlemlerin Yayılması: İşlem, düğümler arasında yayılarak doğruluk açısından kontrol edilir.
Konsensüs Mekanizması: Bloklar, bir konsensüs algoritması (örneğin Proof of Work veya Proof of Stake) ile oluşturulur.
Blokların Zincire Eklenmesi: Doğrulanan işlemler bir araya getirilerek bloklara eklenir ve zincire bağlanır.
Ağın Güncellenmesi: Tüm düğümler yeni bloğu alır ve defterlerini senkronize eder.

Konsensüs Mekanizmaları

Unpermissioned Ledger'larda en çok tercih edilen konsensüs algoritmaları şunlardır:

Proof of Work (PoW): Hesaplama gücüne dayalıdır. Bitcoin gibi ağlarda kullanılır.
Proof of Stake (PoS): Coin’lerin stake edilmesine dayanır. Ethereum 2.0, Cardano gibi projelerde kullanılır.
Nakamoto Konsensüsü: Zaman damgası ve zorluk ayarı gibi unsurlarla PoW sistemini destekleyen özel bir yapıdır.

Avantajları

Erişilebilirlik: Herkes ağa katılabilir; açık kaynaklıdır.
Güvenlik: Konsensüs algoritmaları sayesinde saldırılara karşı dirençlidir.
Şeffaflık ve Denetlenebilirlik: İşlemler geri dönülemez ve tüm ağ tarafından görülebilir.
İnovasyona Açıklık: Geliştiriciler için özgür bir test ve geliştirme alanı sunar.

Dezavantajları

Ölçeklenebilirlik Sorunları: Tüm işlemleri herkesin doğrulaması gerektiği için işlem hızları sınırlıdır.
Enerji Tüketimi (PoW): Özellikle Bitcoin gibi PoW tabanlı ağlarda yüksek enerji tüketimi söz konusudur.
Gizlilik Eksikliği: İşlemler herkese açık olduğundan veri gizliliği sınırlıdır.
Spam Riski: Herkesin ağa erişebilmesi, kötü niyetli kullanıcılar tarafından sistemin spam’lenmesine neden olabilir.

Unpermissioned Ledger Örnekleri

Bitcoin (BTC): İlk ve en yaygın kullanılan unpermissioned ledger’dır. PoW konsensüsü ile çalışır.
Ethereum (ETH): Başlangıçta PoW ile çalıştı, şimdi PoS ile devam etmektedir.
Litecoin, Monero, Dogecoin: Benzer şekilde izin gerektirmeyen katılıma sahiptir.

Permissioned vs. Unpermissioned Ledger

Unpermissioned: Herkes katılabilir, işlemler açıktır, merkeziyet yoktur.
Permissioned: Katılım sadece yetkilendirilmiş aktörlerle sınırlıdır, genellikle kurumsal çözümlerde kullanılır.

Kullanım Alanları

DeFi Protokolleri: Açık finans uygulamalarının temel altyapısını oluşturur.
Kripto Para Transferi: Kullanıcılar arasında merkezi aracıya gerek olmadan fon transferi.
DAO Yapıları: Oylama, yönetişim ve karar alma mekanizmalarının şeffaf şekilde yürütülmesi.
NFT Pazar Yerleri: Mülkiyet doğrulaması ve transfer işlemleri.

Unpermissioned Ledger’lar, Web3 vizyonunun temel taşıdır. Güvenin merkezi aktörlerden teknolojiye kaydırıldığı bu defterler sayesinde finans, yönetim, mülkiyet gibi alanlar yeni bir şeffaflık ve açıklık paradigması kazanmıştır. Bununla birlikte, ölçeklenebilirlik ve gizlilik gibi zorluklar da hâlen çözülmesi gereken önemli konular arasında yer alır. Yine de merkeziyetsizlik idealine ulaşmak isteyen projeler için vazgeçilmez bir yapı sunar.