Likidasyon Dalgası (Cascading Liquidation) Nedir? Ne İçin Kullanılır?

Likidasyon Dalgası (Cascading Liquidation), kripto para piyasalarında özellikle kaldıraçlı işlemlerin yoğun olduğu dönemlerde ortaya çıkan ve zincirleme şekilde tetiklenen tasfiyeleri ifade eder. Bu mekanizma, bir pozisyonun likide edilmesiyle başlayan satış baskısının, diğer kaldıraçlı pozisyonları da sırayla tetiklemesi sonucu piyasada büyük ve ani fiyat düşüşlerine yol açar.

İlginizi Çekebilir: Teminatlı Borç Pozisyonu (Collateralized Debt Position – CDP) Nedir? Ne İçin Kullanılır?

Temel Kavram

Kaldıraçlı işlem yapan yatırımcılar, fiyat belirli bir oranın altına indiğinde teminatlarının otomatik olarak tasfiye edilmesi riskiyle karşı karşıyadır. Bu durumda borsalar, zararlarını karşılamak için yatırımcının pozisyonunu zorunlu olarak kapatır. Eğer piyasada çok sayıda benzer kaldıraçlı pozisyon bulunuyorsa, tek bir büyük düşüş bile zincirleme bir etki yaratabilir. İşte bu zincirleme etkinin oluşturduğu süreç “likidasyon dalgası” olarak adlandırılır.

Likidasyon Dalgasının Nasıl Oluştuğu

Başlangıç Kıvılcımı:

Piyasada sert bir fiyat düşüşü veya satış baskısı başlar.
İlk düşüş, bazı yüksek kaldıraçlı pozisyonların likide edilmesine neden olur.

Zincirleme Etki:

Bu tasfiyeler, piyasada ek satış emirleri oluşturur.
Ek satışlar fiyatın daha da düşmesine yol açar.

Yeni Likidasyonlar:

Fiyat daha da düştükçe, alt seviyelerde açılmış diğer kaldıraçlı long pozisyonlar da tetiklenir.
Her tasfiye yeni bir satış baskısı yaratarak süreci hızlandırır.

Likidasyon Dalgası:

Zincirleme likidasyonlar büyük bir “çöküş dalgası” yaratır.
Bu süreçte piyasa hacmi artsa da fiyatlar sert şekilde geriler.

Örnek Senaryo

Bitcoin fiyatı 40.000 USD seviyesinden kısa sürede 38.000 USD’ye düştüğünde, 20x kaldıraçla açılmış çok sayıda long pozisyon likide olur.
Bu likidasyonlar otomatik satış baskısı yaratır ve fiyatı 36.000 USD seviyesine iter.
Burada da başka long pozisyonlar kapanır ve fiyat 34.000 USD seviyesine kadar düşebilir.
Sonuç olarak piyasa kendi kendini aşağıya çeken bir zincirleme mekanizmaya girer.

Tarihsel Örnekler

Mayıs 2021 Kripto Çöküşü: Bitcoin’in 60.000 USD’den 30.000 USD’ye düşüşünde milyarlarca dolarlık kaldıraçlı pozisyon tasfiye edildi. Zincirleme likidasyon, düşüşü hızlandırdı.
FTX Çöküşü (Kasım 2022): Borsaya duyulan güvenin sarsılmasıyla birlikte kaldıraçlı long pozisyonlar hızla tasfiye edildi ve kripto piyasasında derin bir likidasyon dalgası yaşandı.

Etkileri

Fiyatlarda Ani Çöküş: Zincirleme likidasyon, kısa sürede sert fiyat düşüşlerine neden olur.
Likidite Şokları: Alıcı bulmak zorlaşır, emir defterleri boşalır.
Yatırımcı Kaybı: Kaldıraç kullanan trader’lar tüm sermayelerini kaybedebilir.
Panik Satışları: Kaldıraçlı olmayan yatırımcılar bile paniğe kapılıp satış yapar.

Önleme ve Risk Yönetimi

Düşük Kaldıraç Kullanımı: Yüksek kaldıraç, zincirleme likidasyon riskini artırır.
Stop-Loss Emirleri: Tasfiyeden önce pozisyonu kapatarak kayıpları sınırlamak mümkündür.
Teminat Yönetimi: Yeterli teminat bulundurmak ani likidasyon riskini azaltır.
Borsa Düzenlemeleri: Bazı borsalar, ani çöküşleri önlemek için “sigorta fonları” ve “otomatik risk azaltma” (ADL) mekanizmaları kullanır.

Likidasyon dalgası, kripto piyasalarının kırılgan yapısının en çarpıcı örneklerinden biridir. Zincirleme tasfiyeler, piyasanın doğal satış baskısını katlayarak büyütür ve kısa sürede milyarlarca dolarlık kayıplara yol açabilir. Bu nedenle yatırımcılar, kaldıraçlı işlemler yaparken bu riski göz önünde bulundurmalı ve risk yönetim stratejilerini mutlaka uygulamalıdır.